Η Πλεξούδα

         Η Πλεξούδα της Λ. Κολομπανί, μτφρ.Γ. Στρίγκος, Πατάκης 2025¹²

Η Γαλλίδα συγγραφέας Λετίσια Κολομπανί είναι, κυρίως, σκηνοθέτις. Οπτικοποιεί σενάρια. Σκηνοθέτις είναι ακόμη και όταν γράφει λογοτεχνία. Καθώς γράφει την Πλεξούδα, αναδεικνύει τις τοποθεσίες και τους χώρους, επιλέγει τη γωνία λήψης, νοιάζεται για τη ροή των εικόνων, σμιλεύει, αδρομερώς βέβαια, τους χαρακτήρες των πρωταγωνιστών, φροντίζει τις σκηνές πλήθους και κάθε κεφάλαιο το τελειώνει με μια έκπληξη. Η γραφή της, στο πρώτο μυθιστόρημά της, που το έγραψε στα γαλλικά το 2017 με τίτλο La Tresse, είναι κινηματογραφική.

Με τη ματιά της Εύης Ζερβού Καλλιακούδη

 Επιπλέον, η συγγραφέας δημιουργεί μια σχέση οικειότητας με τον αναγνώστη, που μπαινοβγαίνει από σπίτι σε σπίτι. Από το καλύβι και τον ναό στην Ινδία φτάνει στο πολύβουο σπίτι της Σικελίας κι από εκεί πετάει μέχρι το σπίτι της Σάρας, όπου κοιτάζει απορροφημένος τις «ακριβείς, ενορχηστρωμένες (κινήσεις της) σαν στρατιωτική συμφωνία». Ο αναγνώστης συμμερίζεται και τις τρεις ηρωίδες, ελπίζει και ονειρεύεται μαζί τους, νιώθει κοντά  στην Σμίτα, την Τζούλια και την Σάρα.

Το μυθιστόρημα  Η Πλεξούδα είναι άμεσο, κατανοητό, ευαίσθητο,  πυκνό, χωρίς αχρείαστες παρεκβάσεις. Η ανάγνωση ρέει, η παρακολούθηση της εξέλιξης είναι εύκολη, ο μύθος των τριών απομακρυσμένων  γεωγραφικών σημείων έχει ενδιαφέρον και οι πρωταγωνίστριες είναι  συγκινητικές. Νομίζω ότι αυτά τα στοιχεία οδήγησαν το βιβλίο στη λίστα των ευπώλητων.      

Ένα ταξίδι σε τρεις ηπείρους κι ένα απρόβλεπτο παιχνίδι συμπτώσεων, παρακολουθούμε, διαβάζοντας την Πλεξούδα. Ταξιδεύουμε από την Ινδία μέχρι την Σικελία, και από εκεί μέχρι τον Καναδά. Συναντάμε τρεις γυναίκες πολύ διαφορετικές μεταξύ τους, καθώς η κάθε μια αντιπροσωπεύει τη δική της κοινωνικοοικονομική και πολιτισμική ταυτότητα. Σαν να εκπροσωπούνται στους χαρακτήρες του βιβλίου άνθρωποι από όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, από τόπους πολύ απομακρυσμένους μεταξύ τους.

 Ο τόπος, ως τοπίο και ως πολιτισμός, μαζί βέβαια με τον χαρακτήρα, είναι το στοιχείο που έχει προσδιορίσει τον τρόπο ζωής των ηρωίδων, έχει διαμορφώσει τις επιλογές τους, έχει κυριαρχήσει στις δυσκολίες τους, έχει παρεισφρήσει στα διλήμματά τους.   

Η Σμίτα από την Ινδία, όπου επικρατούν και διαιωνίζονται διαχρονικά οι κοινωνικές κάστες, είναι αναλφάβητη, παρίας της ζωής. Ζει σε ένα καλύβι και, σχεδόν ηρωικά, «κρατάει την ανάσα της» για να αντέξει τη δουλειά. Παλεύει για την κόρη της, την Λαλίτα. Είναι πεισματικά αποφασισμένη να την στείλει στο σχολείο. Πώς να ξεπεράσει, όμως, τα ανυπέρβλητα εμπόδια, που απαγορεύουν την κοινωνική μετακίνηση των ανθρώπων του οικονομικού περιθωρίου;     

Η νεαρή Τζούλια, φανατική αναγνώστρια βιβλίων, ζει στο Παλέρμο. Παλεύει να σώσει την οικογενειακή επιχείρηση, που ίδρυσε ο προπάππους της, από την χρεοκοπία. Όλοι μαζί, εργαζόμενοι και εργοδότες, αποτελούν μια μεγάλη οικογένεια. Εξομολογούνται, κοτσομπολεύουν, συμβουλεύουν και, σε οριακές στιγμές, συναποφασίζουν. Η βιοτεχνία έχει σχέση με μια διαδικασία που βασίζεται σε μια παλιά σικελική παράδοση, την κασκατούρα. Πώς να ανατρέψει η Τζούλια οικογενειακές νοοτροπίες δεκαετιών;

Η Σάρα ζει στο Μόντρεαλ. Είναι μητέρα τριών παιδιών και χωρισμένη. Με σκληρή δουλειά κατορθώνει ως νομικός να γίνει υψηλότατο στέλεχος σε μια φημισμένη δικηγορική εταιρεία. Ταιριάζει απόλυτα με την  αξιοθαύμαστη «εικόνα των γυναικών που βλέπουμε στα περιοδικά, χαμογελαστή και ολοκληρωμένη». Οι δυσκολίες κρύβονται πίσω από  «το αψεγάδιαστο μακιγιάζ και τα ταγέρ υψηλής ραπτικής». Όταν αρρωστήσει από καρκίνο, η Σάρα, ανήμπορη και μόνη, βιώνει στο χώρο της δουλειάς της έναν ανελέητο, ταπεινωτικό και ύπουλο κοινωνικοεπαγγελματικό αποκλεισμό. Πώς μπορεί να αντιδράσει;

Τρεις  ιστορίες που φαίνονται αληθινές, τρεις παράλληλες πραγματικότητες που δεν μοιάζουν κατασκευασμένες. Τρεις γυναίκες που ποτέ δεν συναντώνται, δένονται ωστόσο μεταξύ τους με τον μίτο που υφαίνει ευφυώς η Γαλλίδα συγγραφέας, δηλ. με μια αγκαλιά μαλλιά.   

Η Σμίτα μαζί με την Λαλίτα τα προσφέρουν στον θεό, σύμφωνα με την παράδοση της θρησκείας τους. Η Τζούλια τα αξιοποιεί στην οικογενειακή επιχείρηση. Η Σάρα σκοπεύει να τα χρησιμοποιήσει για να συμφιλιωθεί με τον καθρέφτη της.

Αυτό είναι το υπέροχο παιχνίδι των συμπτώσεων, που πλέκεται με συναισθηματισμό και τρυφερότητα και γίνεται ύμνος της ελευθερίας, της ισότητας, της διεκδίκησης και του καθημερινού αγώνα της γυναίκας. Σημειώνω ότι το έργο της Κολομπανί στερείται κοινωνικής ματιάς και κοινωνικοπολιτικής προσέγγισης, ενώ η θεματική του θα το επέτρεπε. Ωστόσο αυτό δεν μειώνει την επικοινωνιακή σχέση αναγνώστη – κειμένου ούτε περιορίζει την αναγνωστική ανταπόκριση.    

Λίγα χρόνια μετά τη συγγραφή, το 2023, η συγγραφέας – σκηνοθέτις περνάει πίσω από το φακό, μεταφέροντας με την ίδια ευαισθησία το λογοτεχνικό της έργο στον κινηματογράφο. Γυρίζει με το συνεργείο της σε τρεις ηπείρους, καθώς τα γυρίσματα γίνονται στους πραγματικούς τόπους, και επιλέγει ηθοποιούς από τις  αντίστοιχες χώρες. Στην ταινία, που έχει ρυθμό, χρώματα, ατμόσφαιρα των τόπων, ακούγονται και οι τρεις γλώσσες των ηρωίδων. Ένα βιβλίο και μια ταινία, που αγαπήθηκαν από το κοινό, ενώ αντιμετωπίστηκαν κάπως  ελιτίστικα από τους κριτικούς.