Πάπυρος

Πάπυρος της Irene Vallejo, μτφρ. Κλ. Ελαιοτριβιάρη, Μεταίχμιο,2022

Ο Πάπυρος είναι ένα πραγματικά ευρηματικό κείμενο, ιδιαίτερα πρωτότυπο ως προς  το θέμα, το είδος, τη δομή και  το ύφος. Καθώς ξεκινάμε την ανάγνωση, έχουμε την αίσθηση ότι διαβάζουμε  ένα πολυεπίπεδο  δοκίμιο με πολύπτυχη  θεματική και  επί μέρους πεδία όπως: η εξέλιξη του λόγου, το ταξίδι της γραφής, η περιπέτεια της ανάγνωσης, η γέννηση του βιβλίου και  οι μεταμορφώσεις του βιβλίου-αντικειμένου.

Με τη ματιά της Εύης Ζερβού Καλλιακούδη

Όσο προχωρούμε την ανάγνωση, διαπιστώνουμε ότι ο Πάπυρος   μοιάζει και με ένα γοητευτικό παραμύθι,  που ξετυλίγει το κουβάρι μιας μυθικής πόλης, της Αλεξάνδρειας,  και μιας ιστορικής Βιβλιοθήκης.      Μια φορά κι έναν καιρό, στα ράφια της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας  τοποθετούσαν με ιδιαίτερη προσοχή κυλίνδρους παπύρων. Είναι τα χρόνια που οι λόγιοι νιώθουν ότι «οι άνθρωποι του μέλλοντος, δηλ. εμείς, έχουμε (είχαμε) δικαίωμα στις ( παλιές) ιστορίες τους». (σελ. 193) .                                                               Τα εργαστήρια αντιγραφής ακμάζουν. Οι πρώτοι βιβλιοθηκονόμοι προσπαθούν να καταλογογραφήσουν τα βιβλία. Παρόντες είναι και οι  πρώτοι συλλέκτες βιβλίων. Στην αγορά,  ανάμεσα σε πάγκους με λαχανικά, εμφανίζονται πάγκοι με βιβλία. Ξεκινούν οι πρώτοι ποιητικοί διαγωνισμοί. Ανάμεσα στους διαγωνιζόμενους – ποιητές κάποιοι αποδεικνύονται «κλέφτες λέξεων». (σελ.180)

Κι εκεί που ο αναγνώστης έχει γοητευτεί από το ιστορικό παραμύθι της Vallejo, αιφνιδιάζεται με τις  αυτοπροσωπογραφικές  αναφορές της συγγραφέως που, απροειδοποίητα, αρχίζει να μοιράζεται μαζί του βιώματά της. Θυμάται τα παραμύθια που της διάβαζε τα βράδια η μαμά της, τα βιβλία που δανειζόταν από τη μικρή Βιβλιοθήκη του πάρκου, -δάσους στα παιδικά της μάτια-.  « Είχα εθιστεί στα κόμικ  και κάθε απόγευμα χρειαζόμουν μεγαλύτερη δόση», γράφει (σελ 186).

Φοιτήτρια πια, περιγράφει την ασφυκτική, σχεδόν ζοφερή,  εμπειρία της από τη φοίτησή της στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Νιώθει σαν να βιώνει τις περιπέτειες  της Αλίκης στη χώρα των θαυμάτων του Λιούις Κάρολ,  ο οποίος  παραπάνω από δυο δεκαετίες δίδαξε στην Οξφόρδη με τα «αναχρονιστικά πρόσωπα, αφοσιωμένα σε απρόβλεπτα τελετουργικά» (76).

Είναι αξιοπρόσεκτοι και απροσδόκητοι οι συνειρμοί που κάνει η Vallejo ανάμεσα σε παρελθόν και παρόν. Ποια σχέση συνδέει τον αοιδό του έπους και τον μουσικό της τζαζ; Πόσο μοιάζουν μεταξύ τους;

Πόσο ο Αμερικανός μουσικός, o Μπομπ Ντίλαν, που πήρε το Νόμπελ Λογοτεχνίας,  θυμίζει τον τρόπο των περιπλανώμενων βάρδων, που τραγουδούσαν τα  ομηρικά έπη; «Εκείνοι οι καλλιτέχνες –  οδοιπόροι, οι ρακένδυτοι  απεσταλμένοι των Μουσών, μποέμ σοφοί που εξηγούσαν τον κόσμο με τραγούδια, …, είναι οι πρόγονοι των συγγραφέων» (σελ.131). Μήπως το Νόμπελ στον Ντίλαν, στην πραγματικότητα, τιμά και επισημαίνει μια μορφή προφορικότητας;

Οι ευφάνταστες συνδέσεις παρελθόντος-παρόντος  εξακολουθούν διάσπαρτες σε όλο το βιβλίο. Η συγγραφέας συνδέει την  κατάκτηση του  αλφάβητου και της ανάγνωσης με το μυθιστόρημα Διαβάζοντας στην (αναλφάβητη) Χάννα του Μπ. Σλινκ και το αντίστοιχο κινηματογραφικό έργο, Σφραγισμένα χείλη, ή με την ταινία Τελετή του Κλοντ Σαμπρόλ, όπου πρωταγωνιστεί η αγράμματη Σοφία.

 Συσχετίζει, ακόμη, τον Κινέζο αυτοκράτορα Τσιν Σι Χουάνγκ (213 π.Χ.) , που διέταξε την καύση όλων των βιβλίων του βασιλείου του,  ή τον Αλέξανδρο, που πυρπόλησε την  Περσέπολη, με τη δυστοπία του μυθιστορήματος του Ρ. Μπράντμπερι  με τίτλο Φαρενάιτ 451, «θερμοκρασία στην οποία φλέγονται τα βιβλία» (σελ. 153).   

 Η Vallejo, επιστρατεύοντας το μυαλό, την καρδιά, τις αισθήσεις και τις μνήμες της, γράφει με πολύ κέφι ένα βιβλίο, που είναι ταυτόχρονα δοκίμιο και παραμύθι. Συνδυάζει τολμηρά  μύθους, ιστορία, μαρτυρίες και βιώματα, δημιουργώντας  ένα γόνιμο μείγμα γοητευτικών ετερόκλητων στοιχείων που τροφοδοτεί την έμπνευση και εμπλουτίζει τη ματιά του αναγνώστη. 

Στον Πάπυρο αποκαλύπτεται ένα απέραντο και εξαιρετικά πλούσιο φαντασιακό σύμπαν συγκροτημένο από πολύτιμες ψηφίδες ζωής, σοφίας και αφηγήσεων.