Μπλε βαθύ, σχεδόν μαύρο

Μπλε βαθύ, σχεδόν μαύρο του Θ. Βαλτινού, Εστία

Η νουβέλα,  που γράφτηκε το 1984 και  έκανε πρόσφατα τη δέκατη έκδοση, είναι ένας γυναικείος μονόλογος. Στο Μπλε βαθύ, σχεδόν μαύρο, ο Θ. Βαλτινός δεν ξεχνάει το πλαίσιο,  το «πρόσχημα», όπως λέει ο ίδιος, που του δίνει το έναυσμα να ασχοληθεί κάθε φορά με το θέμα του. Όπως το «πρόσχημα» σε άλλα έργα του ήταν η  μετανάστευση ( Συναξάρι του Ανδρέα Κορδοπάτη ) ή  η πορεία προς το θάνατο ( Η Κάθοδος των εννιά ) ή ο εμφύλιος ( Ορθοκωστά ) ή η  νεότερη  ιστορία  μας (Ο Τελευταίος Βαρλάμης), έτσι κι εδώ  ο Βαλτινός γράφει τον απολογισμό μιας ζωής, επιλέγοντας, αυτή τη φορά,  μια γυναίκα  ηρωίδα.

Με τη ματιά της Εύης Ζερβού Καλλιακούδη

Ο συγγραφέας αποτυπώνει τη φωνή της και η ηρωίδα,  μια   γυναίκα σχεδόν αστή,  μάλλον μεσόκοπη, μιλάει για τα χρόνια που πέρασαν «ανεπαισθήτως».

Αφήνοντας πίσω του τη γνήσια φωνή του Ανδρέα Κορδοπάτηκαθώς  και το ύφος και το ήθος των εννιά ηττημένων, ο Βαλτινός  στο Βαθύ μπλε, σχεδόν μαύρο,  σκιαγραφεί με άλλα υλικά μια σχεδόν ανώνυμη γυναίκα, – μόλις στη σελ. 78 μαθαίνουμε το όνομά της-, το Μαράκι. Μέσα από το μονόλογό της – εξομολόγηση  διαγράφεται αμυδρά ο χαρακτήρας της, αποκαλύπτονται οι ματαιώσεις της, διαφαίνονται τα αισθήματα, ως επί το πλείστον, ρηχά, επειδή, ίσως,  η ίδια δεν είχε την ευκαιρία να εμβαθύνει.

 Το Μαράκι, ένα πρόσωπο που το χαρακτηρίζει μια περιληπτικότητα,  θυμάται και μιλάει. Ακούμε τις αναμνήσεις της , όχι τους στοχασμούς της. Δεν στοχάζεται. Πού και πού,  φαίνεται να αμφιβάλλει. Ελάχιστα διερωτάται και  ακόμη λιγότερο απορεί. Δεν διακατέχεται από κανενός είδους υπαρξιακή αγωνία. Ο μονόλογός της καθρεφτίζει μια επίπεδη ζωή, χωρίς εξάρσεις, χωρίς ένταση, χωρίς πάθη, χωρίς επιδιώξεις. Πόσες, άραγε, γυναίκες κρύβονται πίσω από τη μορφή της;

 Σε ποιον, άραγε,  απευθύνεται; Ποιος είναι ο αποδέκτης του μονολόγου της; Ίσως η ίδια. Τότε διαβάζουμε την αφήγηση ως τον εσωτερικό μονόλογο μιας γυναίκας που πέρασε από τη ζωή, χωρίς να νιώσει βαθύτερα τους ρόλους της, χωρίς να κατανοήσει τα αισθήματά της, χωρίς να χαρεί τα δώρα της ζωής. Πέρασε μια ζωή χωρίς συγκίνηση, χωρίς όνειρα, χωρίς ανάταση. Μικρό το εσωτερικό της φορτίο. Κουβαλάει μέσα στην καρδιά της ελάχιστα.

Αν  αποδέκτης είναι ο αναγνώστης, τότε διαβάζοντας,  ακούμε την προφορικότητα του μονολόγου, που αναπαράγει πειστικά τη φυσικότητα του προφορικού λόγου και, όπως περιμένουμε, ακολουθεί μια χαρακτηριστικά φλύαρη ροή. Η φλυαρία σαν να σκεπάζει μια ζωή «τυχαία», μια ζωή χωρίς συνειδητότητα.  

Και όμως! Η ηρωίδα είναι πολύγλωσση και  πολυταξιδεμένη.  Θυμάται τα παιδικά χρόνια, τους γονείς, τη σχολή καλογραιών, τους φίλους και τις φίλες, τους άνδρες της, μικρά, περισσότερο ή λιγότερο αδιάφορα, περιστατικά. Η διαδρομή της συνυπάρχει με το αστικό περιβάλλον μέσα στο οποίο γεννήθηκε και ζει. Ακολουθεί όλες τις συμβάσεις και  τα στερεότυπα του κύκλου της, χωρίς ποτέ να σκεφτεί να τα αμφισβητήσει. Κρίμα!

Ταξιδεύει πολύ.  Τα ταξίδια της θα μπορούσαν να είναι γοητευτικές αναζητήσεις, περιπετειώδεις διαδρομές ή αφορμές για διεύρυνση οριζόντων ή ευκαιρίες για εσωτερική πληρότητα. Ωστόσο εκείνη τα αντιμετωπίζει επιδερμικά. Σαν να μην έχει  διάθεση επιλογής, σαν να είναι όλα δεδομένα, διαμορφωμένα και σχεδόν τακτοποιημένα.  Μια κάποια αμφιβολία για μια ζωή που κύλησε αδιάφορα φαίνεται ότι διατυπώνεται κάποια στιγμή με έναν τρόπο αβέβαιο και νωχελικό. Ο αναγνώστης αυτό που καταλαβαίνει είναι μια σταδιακή ανεπαίσθητη φθορά.

Ο συγκεκριμένος μονόλογος μπορεί να αναδειχθεί, αν ακουστεί. Ακούγεται, καθώς διαβάζεται. Το βίωμα και η μνήμη μιας γυναίκας γίνεται ήχος, φωνή, παύσεις, κυματισμός, σιωπές, κομπιάσματα. Αν «ακουστεί»,  αποκτά μεγαλύτερο βάθος, δημιουργεί ατμόσφαιρα, εμπλουτίζεται με  συγκίνηση και αίσθημα.

Πράγματι,  οι φωνές της  Μάγιας Λυμπεροπούλου, της Κάτιας Γέρου, της Καριοφυλιάς Καραμπέτη, της Όλιας Λαζαρίδου  …  ζωντάνεψαν μια καλοκαιρινή βραδιά τον μονόλογο της γυναίκας, δίπλα στη θάλασσα,  με υπόκρουση τον παφλασμό των κυμάτων. Ο μονόλογος πήρε άλλη διάσταση.