Σημειώσεις για δύσκολες σχέσεις 2

Σημειώσεις για δύσκολες σχέσεις  2

Μητέρα-γιος

Ένα άλλο μοναχικό αγόρι,  που ζει στην Κομοτηνή, έχει αναλάβει όλες τις δουλειές του σπιτιού. Οι ευθύνες του δεν έχουν σχέση με την έννοια της συνεισφοράς στην οικογένεια. Συνδέονται μάλλον με  έλλειψη φροντίδας, καθώς στην ιεράρχηση προτεραιοτήτων της μητέρας του  ο μικρός Μισέλ δεν φαίνεται να έχει θέση. «… Θυμάμαι (μαμά) που μ΄άφηνες συνέχεια μόνο. Καμάρωνες κιόλας για τη μέθοδό σου. Τ΄αγόρι μου, που έμαθε να μαγειρεύει, να σφουγγαρίζει, να σιδερώνει. Καμάρωνε και το ηλίθιο λυπημένο αγόρι…». Το πρώτο πρόσωπο με τον εξομολογητικό τόνο εναλλάσσεται με το δεύτερο του σπαραχτικού διαλόγου και, στη συνέχεια, μετατρέπεται στο τρίτο πρόσωπο της αφήγησης, όπου το βλέμμα τού αφηγητή σαν φωτογραφική μηχανή αιχμαλωτίζει την έκφραση του δυστυχισμένου αγοριού.

Με τη ματιά της Εύης Ζερβού Καλλιακούδη

Αναφέρομαι στα  Κτερίσματα (2012) του Μισέλ Φάις. Διαβάζοντας τα αποσπασματικά κείμενα σαν θραύσματα μνήμης του συγγραφέα, συνάντησα την Αθηνά ή Χάνα, μια μητέρα, που αγαπά υπερβολικά τον εαυτό της.  Όσο και αν ο συγγραφέας μυθιστορηματοποιεί τη ζωή του, βάζοντας δίπλα στις   αυτοπροσωπογραφικές στιγμές του ένα πλήθος συνειρμών και πλαστών στοιχείων, μιλάει καθαρά για τις αντηχήσεις της φωνής της μητέρας, η οποία αφήνει ισχυρό αποτύπωμα στις ζωές όλων. Βυθίζει σε μια σιωπηλή μελαγχολική ευπρέπεια τον πατέρα. Κυριαρχεί τραυματικά στο υποσυνείδητο του γιου – συγγραφέα. Εκείνη αποφασίζει ερήμην των άλλων.

 Ο γιος εξαιτίας της νιώθει ντροπή,  απογοήτευση και θυμό. Στα ταραγμένα του όνειρα βλέπει ότι την στραγγαλίζει. Είναι μόλις δεκαπεντάχρονος, απογοητευμένος από τις σιωπές, τα μισόλογα, τις οικογενειακές συγκρούσεις, «ένα εξουθενωμένο σχολιαρόπαιδο με ξεσκισμένη καρδιά» και με θρυμματισμένα όνειρα.

 «Ένα μεσημέρι τρώγατε στην κουζίνα, όταν σου είπε πως ένας πλασιέ φαρμάκων τής ζήτησε να τα εγκαταλείψει και να φύγουν, να γυρίσει μαζί του όλον τον κόσμο… Ήθελες ν΄ανοίξει η γη να σε καταπιεί. … Ποιος ήσουν εσύ και σου απευθύνεται τόσο απροκάλυπτα αυτή η ξανθιά γυναίκα;». Όλη η απόγνωση, το αίσθημα αποξένωσης και η πικρία κρύβονται πίσω από το δεύτερο πρόσωπο. Ο αφηγητής – συγγραφέας συναντά τον άλλο του εαυτό,  σκηνοθετώντας έναν διάλογο ανάμεσα στις δυο πτυχές του εαυτού του, τον ίδιο (το εγώ)  και τον άλλον (εσύ). 

Γυρίζοντας από το ταξίδι της στο Παρίσι, η μαμά του άρχισε να τραγουδάει με μια χαρούμενη ελαφρότητα και τελείως παράφωνα, μια και ήταν  φάλτσα, τραγούδια του Ανταμό. Με την ίδια  ελαφρότητα μιμείται ό,τι πρόλαβε να αποκομίσει από το Παρίσι. Απολάμβανε να μιλάει στον γιο της  στον πληθυντικό «όπως κάνουν οι Γαλλίδες μαμάδες». Χωρίς συστολή για την ημιμάθειά της στη γαλλική γλώσσα,  φλυαρούσε ακατάπαυστα στα γαλλικά. «…Με τα κουτσογαλλικά σας δεν κωλώνατε πουθενά», θυμάται ο γιος, ενώ ο πατέρας, παρόλο που ήξερε πολύ περισσότερα γαλλικά «συνεσταλμένος ων, κόμπλαρε παρουσία τρίτων και βουβαινόταν». Τα όρια του κόσμου της φαίνεται ότι συνέπιπταν απολύτως μόνον με τα προσωπικά της αιτήματα.

 Το αυτοαναφορικό  κείμενο του Μ. Φάις βρίθει μυθοπλαστικών στοιχείων που θολώνουν την πραγματική οικογενειακή ζωή τού συγγραφέα στα παιδικά και εφηβικά χρόνια, ωστόσο  οι λέξεις του υποδηλώνουν  την ταραγμένη σχέση με τη μητέρα του.

Ποιος είπε ότι οι συναισθηματικές δυσκολίες στις σχέσεις με την μητέρα  αποτελούν υλικό, αποκλειστικά και μόνο, για τις  εξομολογητικές σελίδες των   γυναικών – συγγραφέων;

Στα αυτοπροσωπογραφικά κείμενα,  εκτός από τις εμφανώς συγκρουσιακές σχέσεις μητέρας- γιού ή μητέρας – κόρης, συναντάμε κι άλλες,  ακόμη πιο πολύπλοκες και λαβυρινθώδεις,  με εξίσου τοξικά συναισθήματα για τους γιους, τις κόρες και τις μητέρες. Φαίνονται, όμως, ήσυχες και  τακτοποιημένες. Πώς να τις ανιχνεύσει μια αναγνώστρια; 

Ο πίνακας με τίτλο Μητέρα και παιδί περπατώντας στην παραλία είναι του Π. Πικάσο