Ο Πρίγκιπας με το φλιτζανάκι

 Ο Πρίγκιπας με το φλιτζανάκι της Emilie de Turckheim, Πόλις, 2020

Διαβάζουμε ένα αυθεντικό ημερολόγιο, που καταγράφει την συγκατοίκηση ανθρώπων διαφορετικής αφετηρίας, κουλτούρας, ηλικίας, ιστορίας, γλώσσας. Μια οικογένεια και ένας «ξένος» μοιράζονται από κοινού ένα,  όχι μεγάλο, διαμέρισμα στο Παρίσι. Μια τέτοια συνύπαρξη θα μπορούσε να αποδειχτεί μια τραυματική δοκιμασία για όλους.

Με τη ματιά της Εύης Ζερβού Καλλιακούδη

 Και όμως, η συγκατοίκηση κυλάει μ΄έναν τρόπο απλό και ανθρώπινο, τρυφερό και απολύτως διακριτικό, με πολύ σεβασμό και  με αισθήματα ισότητας. Υπάρχουν, βέβαια, πολλές στιγμές συναισθηματικής αμηχανίας. Όταν ο ανθρώπινος πόνος είναι ασύλληπτος, ταιριάζει η σιωπή.  

Η γαλλίδα μυθιστοριογράφος Emilie de Turckheim  γράφει για στιγμές, κουβέντες, κινήσεις, συνήθειες,  επιτραπέζια παιχνίδια,  για συνάξεις και εξόδους. Γράφει για φόβους και ελπίδες,  με ειλικρίνεια και ανθρωπιά. Η ματιά της είναι ποιητική. Ανάμεσα στις ημερολογιακές σελίδες συναντάμε ενδιαφέροντες στίχους της.

 Η Emilie, που είναι κοσμογυρισμένη και πολύ δραστήρια στο χώρο της γαλλικής λογοτεχνίας, ζει με τον Φαμπρίς, τον άνδρα της, και τα δυο μικρά αγόρια τους σε ένα διαμέρισμα στο Παρίσι, κοντά στους κήπους του Λουξεμβούργου. Συμμετέχοντας σε ένα πρόγραμμα στήριξης προσφύγων,  ανοίγουν το σπίτι τους στον νεαρό Αφγανό. Του παραχωρούν ένα δωμάτιο και τον φιλοξενούν για εννιά μήνες.

 «Πώς να του πεις, αλλά χωρίς να του πεις, ότι είναι ελεύθερος να τραγουδάει στο μπάνιο; Ελεύθερος να έχει μούτρα όταν η διάθεσή του είναι κακή; Ελεύθερος να είναι τσαπατσούλης, εγωιστής και αγενής, όπως είμαστε όλοι μας καμιά φορά;».

 Ο νεαρός πρόσφυγας είναι μόνος. Από την παιδική ηλικία γνωρίζει την απώλεια, το φόβο, την καταδίωξη. Η ζωή του μια διαρκής ακούσια φυγή. Στέγη του τα ποταμόπλοια, οι γέφυρες, τα κέντρα υποδοχής.  Από παιδί ρισκάρει τη ζωή του γαντζωμένος στον άξονα ενός φορτηγού, που τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Όνειρό του να νιώσει ασφαλής, να βρει ένα καταφύγιο. Προσπαθεί με νύχια και με δόντια. Οι προσπάθειες, πολύ συχνά, ματαιώνονται. Πολλές φορές στη ζωή του ο Ρεζά, που βαφτίστηκε Δανιήλ, γίνεται φυγάς. «Όταν φεύγεις, δεν υπάρχει τέλος στη φυγή».

Η διαδρομή του ένα οδοιπορικό, διάστικτο με αφιλόξενες πόλεις, σκοτεινά δάση, βουνά και βράχους. Δεν τον θέλουν. Η πορεία του, που ξετυλίγεται από σελίδα σε σελίδα, φαίνεται   θρυμματισμένη σε μικρά κομματάκια. Πόσο αγριεμένος, σκληρός, εκδικητικός, με παγωμένα αισθήματα θα μπορούσε να είναι ο εικοσάχρονος Ρεζά – Δανιήλ;                                        

Εμείς, όμως,  γνωρίζουμε έναν ευαίσθητο, φιλότιμο, γενναιόδωρο, διακριτικό και βοηθητικό  Ντανιέλ, όπως τον αποκαλούν στο Παρίσι. Σκέφτεται τους φίλους που δυσκολεύονται, μαθαίνει  στα δυο αγόρια της Emilie να φτιάχνουν χάρτινα λουλούδια, παίζει μαζί τους ποδόσφαιρο, μεταφυτεύει την ντοματιά του μικρού Νοέ, μαγειρεύει για τους οικοδεσπότες του, τους χαρίζει κάλτσες, -όταν ανακαλύπτει ότι όλες οι κάλτσες τους είναι τρύπιες-, προσφέρει λουλούδια. «Είναι κάτι μικρά πράγματα. Τόσο μεγάλα. … Είναι τόσο ωραίος αυτός ο σιωπηλός τρόπος να φροντίζεις τα μικρά πράγματα που έχουν αξία».  Ένα πλάσμα τόσο κατατρεγμένο, μπορεί και είναι γενναιόδωρο.

Στην αρχή της φιλοξενίας προσπαθεί να είναι αόρατος. Περιορισμένες κινήσεις, αθόρυβα βήματα, ώρες παραμονής στο σκοτάδι. Ζει σαν να μην υπάρχει. Η οικογένεια της συγγραφέως, όμως, τον εμπιστεύεται και του δίνει χώρο να υπάρξει  και χρόνο για να νιώσει οικείος. Τον στηρίζει με ήσυχο τρόπο, με λεπτότητα, πραγματική ευγένεια και απόλυτη  διακριτικότητα. Τον εμπιστεύονται όλοι, ακόμη και η γιαγιά, που είναι ψηφοφόρος της Μαρί Λεπέν και τους φιλοξενεί όλους το καλοκαίρι στην Αντίμπ. Η συμπεριφορά της γιαγιάς  είναι θερμή, γλυκιά και ανυπόκριτη. Δεν περίμενα ότι,  σε μια έκρηξη θυμού εξαιτίας των επιφυλάξεων που διατυπώνει ο γιος της για τη φιλοξενία του ξένου, ξεστομίζει: «Εγώ μπορεί να είμαι μια μαλακισμένη δεξιά, αλλά εγωίστρια δεν είμαι! Τι να το κάνω που διαβάζει (ο επιφυλακτικός γιος) στην παραλία Liberation αν είναι να συμπεριφέρεται έτσι;».

 Ο Ρεζά – Ντανιέλ «είναι ο πρίγκιπας με το φλιτζανάκι. Εκείνος που έφαγε το φαί του μέσα στις λάσπες … δεν μπορεί να πιει το τσάι του παρά μόνο μέσα σε φλιτζάνι από φίνα πορσελάνη και ξαναγίνεται ο πρίγκιπας που δεν έπαψε ποτέ να είναι».

 Μέσα από τις γραμμές του ημερολογίου, βλέπουμε τον Ντανιέλ, με τα μάτια της Emilie de Turckheim. Είναι ένας άνθρωπος, όπως είμαστε κι εμείς. Αγωνίζεται, πέφτει, σηκώνεται, χαίρεται, απογοητεύεται. Νιώθουμε ότι η συγγραφέας γράφει ανεπιτήδευτα και αληθινά, απλά και βιωματικά. Γι΄αυτόν  το λόγο η  γραφή της αγγίζει τις ευαισθησίες μας και φέρνει στην επιφάνεια ό,τι πιο ωραίο κρύβουμε βαθιά μέσα μας. Χωρίς να θεωρητικολογεί, δείχνει πόσο σύνθετη είναι η ιστορία των ξένων. Με χαμηλή φωνή, ψιθυρίζει το πολύπλοκο σκληρό πλαίσιο,  που «προστατεύει» τη ζωή τους. Η Emilie de Turckheim γράφει, νιώθει,  συμπεριφέρεται έτσι, γιατί «εμείς», σημειώνει, «πιστεύουμε ότι η Ευρώπη υπάρχει ακόμη». Και συνεχίζει με το ποιητικό παραμύθι της καλύβας, που δεν το αποκαλύπτω. Αξίζει να το διαβάσετε και να το αισθανθείτε εσείς οι ίδιοι.

 Ο Πρίγκιπας  με το φλιτζανάκι, καθώς φωτίζει με αισιοδοξία τις σκέψεις μας και μπολιάζει με ανθρωπιά την καρδιά μας,  θυμίζει ότι στον κόσμο μας υπάρχουν άνθρωποι που ξέρουν να λύνουν τους κόμπους των δύσκολων σχέσεων με τον ξένο, ήπια και γλυκά.