Αριστούργημα, Θ. Παπαϊωάννου

Ένα βιβλίο για παιδιά και μεγάλους

Αριστούργημα, Θ. Παπαϊωάννου, εικ. Π. Μπουλούμπαση, Πατάκης, 2019

Ο Θοδωρής Παπαϊωάννου, ο λογοτέχνης, μαζί με τον  Πέτρο Μπουλούμπαση, τον γραφίστα, παίρνουν το ρόλο του σκηνοθέτη. Φανταστείτε τι μπορεί να συμβεί,  όταν ένας λογοτέχνης και ένας εικονογράφος συνεργάζονται εμπνευσμένα και δημιουργικά, μπερδεύοντας ιδιότητες και ειδικότητες. Το αποτέλεσμα είναι ενδιαφέρον. Κρατάμε στα χέρια μας ένα Αριστούργημα (Πατάκης, 2019).

Με τη ματιά της Εύης  Ζερβού Καλλιακούδη

Το βιβλίο προορίζεται για παιδιά, αλλά και οι μεγάλοι, πραγματικά, το χαιρόμαστε. Νιώθουμε σαν να βλέπουμε μια ταινία μικρού μήκους, που ξετυλίγεται σε μια πολιτεία δίπλα στο ποτάμι. Έχει μουσική, χρώματα και ενδιαφέροντες καλλιτέχνες.

Στην αρχή, οι δημιουργοί,  κρυμμένοι πίσω από το προσωπείο που βγάζει η Χάρις, η ποιήτρια,  και τους το προσφέρει, επινοούν το σενάριο. Θέμα του η καλλιτεχνική δημιουργία,  η τέχνη. Ταυτόχρονα ο φακός σταματάει στην έκφραση των δημιουργών, τη στιγμή της ολοκλήρωσης του έργου τους. Το σενάριο δομείται με άξονα τις μορφές τέχνης και συνδέεται με τους καλλιτέχνες που τις υπηρετούν.

Είναι μοναχικό το αρχικό στάδιο γένεσης της τέχνης. Ο καλλιτέχνης στέκεται μόνος με το γλυπτό ή τον πίνακα που φιλοτέχνησε. Του αφοσιώνεται ολοκληρωτικά. Συγκινείται.                                                                                                                                Στέκεται  μόνος μπροστά στον καθρέφτη δοκιμάζοντας  βήματα και κινήσεις. Σμίλη και χρωστήρας, φωνή και  κίνηση, μελωδία και στίχος, όλα μαζί αναδύουν την  στόφα του καλλιτέχνη. Λείπει, όμως,  ο αποδέκτης. Τι ανταπόκριση θα έχει, άραγε,  το δημιούργημα; Πόσο δυνατό είναι το έργο τέχνης,  αν συγκριθεί με τα έργα της φύσης;  Τι καινούργιο φέρνει σε σχέση με το σύνολο των καλλιτεχνικών δημιουργημάτων; Τα συναισθήματά των δημιουργών εναλλάσσονται. Τον γνήσιο ενθουσιασμό τού καλλιτέχνη που ολοκληρώνει το έργο του, διαδέχεται η αμφιβολία. Τα ερωτηματικά και οι αβεβαιότητες κατακλύζουν το είναι του, καθώς δεν υπάρχει ακόμη η ματιά του αποδέκτη, που θα βρει νήματα επικοινωνίας με τον δημιουργό και το έργο ή, αντίθετα,  θα επιλέξει  την αποστασιοποίηση.  Ο ακροατής και ο θεατής σκόπιμα απουσιάζουν από το σενάριο.

Στη συνέχεια ο Π. και ο Μ. μοιράζουν ρόλους. Επιλέγουν ως πρωταγωνιστή, τον Άντονυ, μια στιβαρή φιγούρα  που δοκιμάζει πάλι και πάλι τα εκφραστικά του μέσα. Παρακολουθούμε κινηματογραφικά πλάνα. Ψηλά, στο μπαλκόνι του, λέει την κομβική φράση του ρόλου του «σχεδόν εκατό φορές με διαφορετικό τρόπο». Το χρωματιστό φουλάρι του, που το παίρνει ο αέρας, μας οδηγεί στο παράθυρο της Ιζαμπέλ. Ένα βαθυκόκκινο πιάνο με ουρά και ένα κλουβί με καναρίνι, είναι το σκηνικό στο οποίο κινείται η μουσικός.  Για τον αρχιτέκτονα, τον Πιέρ, δημιουργείται  ένα minimal περιβάλλον. Διαβήτες, χάρακες και μοιρογνωμόνια σκορπισμένα στο δωμάτιο.  Ένα στοχαστικό ροδομάγουλο πρόσωπο,  σκονισμένο, ταιριάζει απόλυτα στην Φρίντα, που σμιλεύει ένα άγαλμα (παραπέμπει σε κυκλαδικό ειδώλιο). Περνούν κι άλλοι καλλιτέχνες μπροστά στα μάτια μας. Ο Παύλος ο ζωγράφος, που μένει σε ένα σπίτι με αυλή,  κοντά στο ποτάμι, η ποιήτρια, που γράφει καθισμένη κάτω από ένα δέντρο και ο Μιχαήλ, που «έκανε μερικές σβούρες γύρω από τον εαυτό του».  Και η ταινία προχωρεί.  Όλοι τους, πραγματικοί και φανταστικοί δημιουργοί, γίνονται συνδημιουργοί. Και ο Παπαϊωάννου με τον Μπουλούμπαση  μπαινοβγαίνουν μαζί με τους καλλιτέχνες στις σελίδες του σεναρίου, ανακαλύπτοντας όλοι μαζί τον πυρετώδη ενθουσιασμό της δημιουργίας, αλλά  και την αβεβαιότητα της μοναχικότητας.

Ο Δημήτρης, που ασχολείται με την καλλιτεχνική φωτογραφία, διαθέτει φιλοκαλία  και αυτοπεποίθηση. Δεν φαίνεται να τον απασχολούν διλήμματα. Σε τι διαφέρει από τους υπόλοιπους καλλιτέχνες; Ο Δημήτρης δεν  είναι μόνος. Είναι δυο, εκείνος και η Βασιλική. Μπορούν να ψελλίσουν με ενθουσιασμό, βλέποντας τις φωτογραφίες:  «Είναι αριστούργημα!».

Ο μικρός αναγνώστης, κι εμείς μαζί του, βλέπουμε τις μεγάλες εικόνες που καλύπτουν δισέλιδα και είναι έτοιμες να κινηθούν και να πετάξουν αργά και ρυθμικά,  σπάζοντας τα όρια των σελίδων. Είναι ωραία αυτή η αίσθηση για τα παιδιά και για μας. Έτσι ξεκινούν τα όνειρα.

Τα πρόσωπα, το καθένα στο περιβάλλον του, εναλλάσσονται, όπως εναλλάσσονται διαδοχικά και τα αισθήματά τους. Διαπιστώνουμε πόσο ίδιοι και πόσο διαφορετικοί είναι μεταξύ τους οι καλλιτέχνες, πόσο ίδιοι και πόσο διαφορετικοί είμαστε μεταξύ μας οι άνθρωποι.

Διάβασα μαζί με τα παιδιά το βιβλίο. Το έκλεισα και το έβαλα στο ράφι. Σκέφτομαι πόσο σπουδαίο είναι τόσο σύνθετα θεωρητικά θέματα τέχνης να μεταμορφώνονται σε σχήμα παιδικό. Θαυμάζω το  πώς δύσκολα ζητήματα χωρούν στις γραμμές ενός βιβλίου για παιδιά, που, ταυτόχρονα, είναι μια δροσερή πνοή ανάγνωσης και για μας τους μεγάλους. Τα παιδιά, η Τζένη κυρίως, αλλά και η Ίριδα και ο Πάνος, καταφεύγουν πάλι και πάλι στο ράφι με τα παιδικά βιβλία. Το διαλέγουν και το ξαναδιαλέγουν και βυθίζονται στην αφήγησή του.