Τι μπορείς να κάνεις με … , Kobi Yamada

Με αφορμή τρία βιβλία για μικρούς και μεγάλους

Τι μπορείς να κάνεις με μια ιδέα, Kobi Yamada, εκδ. ΛΙΒΑΝΗ                                               Τι μπορείς να κάνεις με ένα πρόβλημα, Kobi Yamada, εκδ. ΛΙΒΑΝΗ                                   Τι μπορείς να κάνεις με μια ευκαιρία, Kobi Yamada, εκδ. ΛΙΒΑΝΗ

Ανάμεσα σε πλήθος βιβλίων,  επιδιώκουμε κάθε φορά να επιλέγουμε πραγματικά συναρπαστικά  κείμενα για τα παιδιά μας.  Ποια είναι συναρπαστικά;  Μα, νομίζω, όσα οι συγγραφείς τους τα έγραψαν  με λαχτάρα και  έμπνευση,  με αυθορμητισμό και  ευαισθησία. Όσα οι εικονογράφοι τα αγάπησαν  και τα εσωτερίκευσαν.

Με τη ματιά της  Εύης  Ζερβού Καλλιακούδη

Αυτά  τα βιβλία αρέσουν στα παιδιά μας, αλλά, ταυτόχρονα, γοητεύουν κι εμάς,  τους μεγάλους. Μικροί και μεγάλοι τα  παίρνουμε  στα χέρια μας,  έτοιμοι να τα αισθανθούμε,  να ονειρευτούμε και να  συνεχίσουμε μαζί τους  το ταξίδι μας.

Πολλά σύγχρονα παιδικά βιβλία είναι πολύ δημοφιλή, κυρίως, στους μεγάλους και μερικές φορές, μάλιστα,  βρίσκουν μεγαλύτερη  απήχηση στους  γονείς από ό,τι  στα παιδιά, όπως συμβαίνει με μια σειρά τριών  παιδικών βιβλίων,  που και επιλέγουν και αγαπούν οι μεγάλοι. Οι παιδαγωγοί και οι εμψυχωτές  τα αντιμετωπίζουν δημιουργικά και τα χρησιμοποιούν ως αφετηρία ποικίλων δράσεων. Τα παιδιά  διαβάζουν το σύντομο ευρηματικό  κείμενό τους   με ενδιαφέρον.  Συγγραφέας τους ο Kobi  Yamada και εικονογράφος η Mae Besom. Κυκλοφορούν από τις εκδόσεις ΛΙΒΑΝΗ.  Τι μπορείς να κάνεις με μια ιδέα; (2015) –  Τι μπορείς να κάνεις με ένα πρόβλημα; (2017) – Τι μπορείς να κάνεις με μια ευκαιρία; (χ.χ.).

Είναι  βιβλία με μικρό κείμενο  που αποτυπώνουν άμεσα τις καθημερινές  συναντήσεις ενός παιδιού,  με κάτι αφηρημένο, προσωπικό  και δύσκολα  προσδιορίσιμο, που, παρά την εικαστική απεικόνιση, παραμένει ανοικτό και πολύσημο. Ο μικρός ήρωας-πρωτοπρόσωπος αφηγητής, στο πρώτο βιβλίο, το οποίο διεθνώς είναι ευπώλητο και έχει τίτλο Τι μπορείς να κάνεις με μια ιδέα, διασταυρώνεται  με μια ιδέα. «Μια μέρα, εκεί που περπατούσα, εμφανίστηκε ξαφνικά μπροστά μου μια ιδέα». Και τι  συμβαίνει; Από δω και πέρα αλλάζει η τακτοποιημένη  καθημερινότητά του. Αιφνιδιάζεται και  αισθάνεται άβολα με τη συνεχή παρουσία της  άυλης ιδέας, που εικαστικά απεικονίζεται απολύτως υλική και ωστόσο ακαθόριστη. Την αποφεύγει, την κρύβει, προσποιείται ότι  δεν την βλέπει. Φοβάται ότι οι άλλοι δεν θα την καταλάβουν.  Φτάνει ακόμη και στην απόφαση να την  εγκαταλείψει. Η διαδρομή δίπλα στην ιδέα του είναι μια πορεία άγχους και ανησυχίας. Η ανατροπή, «η εις τα εναντίον μεταβολή»,  ξεκινάει με μια απόφαση. «Είναι η ΔΙΚΗ ΜΟΥ ιδέα. Κανένας δεν τη γνωρίζει όσο εγώ. Δε με νοιάζει καθόλου αν είναι διαφορετική, παράξενη, ίσως ίσως και λίγο τρελή».

Με ανάλογο τρόπο ξεκινάει και  το δεύτερο βιβλίο με τίτλο Τι μπορείς να κάνεις με ένα πρόβλημα.  «Δεν ξέρω πώς ακριβώς συνέβη, αλλά μια μέρα είχα ένα πρόβλημα». Το πρόβλημα είναι πανταχού παρόν και ο μικρός ήρωας ζει  κυριευμένος από φόβο. Όσο φοβάται, τόσο θεριεύει το πρόβλημα. Ο ειδώς αναγνώστης, όμως, μαντεύει  το λυτρωτικό  τέλος,  ήδη από το εσώφυλλο του βιβλίου.  Θυμάται τις κουβέντες τού  G. Genette (1930-2018) σχετικά με  τα  περικείμενα (peritextes ), που είναι απολύτως αποκαλυπτικά και καθοδηγούν την ερμηνευτική προσέγγιση. Το βιβλίο το αφιερώνει ο συγγραφέας, ο Kobi Yamada,  στα δυο παιδιά του. Διαβάζουμε:  «Για τους Σέιλ και Έβερ. Μακάρι να σας δοθούν αρκετές ευκαιρίες για να γίνει η ζωή σας ενδιαφέρουσα και γεμάτη από αγάπη, που να αξίζει τον κόπο. Ο μπαμπάς». Να, λοιπόν, που ένας μπαμπάς – συγγραφέας,  καθώς διηγείται στα παιδιά του, με τη φωνή του παιδιού, το βάρος ενός προβλήματος, ταυτόχρονα ενθαρρύνει τον μικρό ακροατή – αναγνώστη και μαζί  αποδραματοποιεί τη δυσάρεστη κατάσταση.  Ένα πρόβλημα, ίσως,  αποτελεί  μια ευκαιρία.

Και Τι μπορείς να κάνεις με μια ευκαιρία; Εδώ,  η εικονογράφηση αναδεικνύει με μοναδικό τρόπο την αφήγηση.  Μια ευκαιρία,  που εικαστικά αποδίδεται από την Mae Besom χρωματιστή, ευκίνητη σαν πεταλούδα,  στροβιλιζόμενη στο ελαφρό αεράκι, αενάως κινούμενη, που διαγράφει χορευτικές καμπύλες, συνεχώς ξεφεύγει. Κρύβεται,  ξεγλιστράει, φαίνεται άπιαστο όνειρο.   Ώσπου παρακολουθούμε εικαστικά και κειμενικά  την ενθουσιώδη απογείωση. Η  Ιδέα – πεταλούδα και ο μικρός ήρωας αγκαλιάζονται, αρχίζουν να «πετούν»  και έτσι  ξεκινάει «η αρχή για κάτι απίστευτο».

Τα βιβλία που αναφέραμε, όπως πολλά σύγχρονα βιβλία για παιδιά, μιλούν για «εσωτερικά» θέματα. Μιλούν για σχέσεις, δυσκολίες, φόβους και απογοητεύσεις. Δείχνουν, ακόμη και με τρόπους μη λεκτικούς, τη δύσκολη μοναχική διαδρομή που οφείλει να διανύσει ένα παιδί από το πρόβλημα ως τη λύση. Υποδηλώνουν  μια κατάσταση που μπορεί να αναγνωστεί  ως προσωπικό βίωμα, διαφορετικό για τον κάθε αναγνώστη.  Προσφέρουν απαντήσεις -προτάσεις, που λειτουργούν ενισχυτικά, ενθαρρύνουν και τονώνουν.

Βάζουν στο επίκεντρο  τη σχέση με του παιδιού με τον εαυτό του. Ευαισθητοποιούν σε θέματα συναισθηματικών  δυσκολιών και  προτείνουν τρόπους για τη διαχείρισή τους.              Σε ένα ασταθές και πολυκύμαντο κοινωνικό περιβάλλον έχει σημασία η σχέση με τον εαυτό.  Στις μέρες μας η κοινωνία φαίνεται άγρια, θυμωμένη, διχασμένη. Η τεχνολογία από βοηθητική, σταδιακά  σαν να μεταμορφώνεται σε απειλητική.  Και τα βιβλία αυτά είναι μια παραμυθία, δοσμένη με ειλικρίνεια, χωρίς την εύκολη λύση της ωραιοποίησης.

Στα τρία βιβλία που μας απασχολούν , η  εικονογράφηση παρακολουθεί τα συναισθήματα του μικρού ήρωα. Μουντά χρώματα στη δύσκολη αρχή.  Κι όταν διαφαίνεται κάποια  λύση, η γκρίζα εικόνα μετασχηματίζεται σε χρωματική έκρηξη.  Και η ιδέα, το πρόβλημα, η  ευκαιρία, όλες αυτές οι έννοιες που δεν είναι χειροπιαστές, αλλά ρευστές, αφηρημένες και άυλες,  απεικονίζονται με τρόπο νεωτερικό και ιδιότυπο. Το ρευστό συνυπάρχει με το μορφοποιημένο. Το άυλο έχει βάρος, όγκο, περίγραμμα κι’ όμως παραμένει αέρινο.

Τα βιβλία αυτά με την πρωτοτυπία και την ελλειπτικότητά τους καλούν τον αναγνώστη να τα αποκωδικοποιήσει με την προσωπική του αίσθηση. Ως αναγνώσματα, με την επιλογή των εννοιών (ιδέα, πρόβλημα, ευκαιρία) και με τη σύνθεση του κειμένου εμπεριέχουν μια δυναμική, η οποία οδηγεί  σε ατομικές  και πολλαπλές  προσεγγίσεις. Εγκαινιάζουν μια καινούργια μυστική γλώσσα επικοινωνίας, γεμάτη με παύσεις και σιωπές. Η ανάγνωσή τους ενεργοποιεί τη δημιουργικότητα. Νομίζω ότι για πρώτη φορά μια τόσο πολύσημη αφήγηση διατυπώνεται με τόσο λίγα λόγια. Ίσως γι’ αυτό τέτοια κείμενα τα αγαπούν και οι μικροί και  οι μεγάλοι.