Η Πίπη, ένα ατίθασο κορίτσι

Η  Πίπη, ένα ατίθασο κορίτσι

Οι κόρες μου, όταν άρχισαν να πρωτοδιαβάζουν, μικρά κοριτσάκια στο Δημοτικό, ζητούσαν εναγωνίως βιβλία με ηρωίδες ανατρεπτικά κορίτσια. Είχαν δίκιο. Πότε θα διαβάζαμε σελίδες με ένα τολμηρό κορίτσι, που ανατρέπει τα γνωστά, τα επιτρεπτά και αναμενόμενα;

Με ρωτούσαν: «Δεν υπάρχει ένα κορίτσι που να σου κόβει την ανάσα με τα καμώματά του;». Τότε άρχισα κι εγώ να αναρωτιέμαι: Πότε θα εμφανιστεί, επιτέλους,  στην Παιδική  Λογοτεχνία ένα καλό «κακό» κορίτσι.  Ανακαλύψαμε τελικά την Πίπη την Φακιδομύτη, ελληνική,  τροποποιημένη μεταφραστικά,  εκδοχή του πρωτότυπου τίτλου Pippi Langstrumpf   ( η Πίπη με τις μακριές κάλτσες), της Σουηδής Astrid Lindgren. Δεκατρία χρόνια μετά το βιβλίο της Π. Δέλτα, Τρελαντώνης,  εκδόθηκε στη Στοκχόλμη, το 1945,  το βιβλίο της  Πίπης, το πρώτο μιας τριλογίας. Στην Ελλάδα, το βιβλίο  πρωτοκυκλοφόρησε  το 1978 από τις εκδόσεις ΜΕΤΟΠΗ. Στη Γαλλία μεταφράστηκε, επίσης με την τροποποιημένη εκδοχή του μεταφραστή  ως  Fifi Brindacier.

Η Πίπη είναι το πρώτο ανατρεπτικό – αναρχικό κορίτσι της Παιδικής Λογοτεχνίας. Ένα εννιάχρονο παράξενο κοκκινομάλλικο κορίτσι με μεγάλη σωματική δύναμη, αυτοδύναμο και ευρηματικό, συναρπαστικό και ευφάνταστο, χωρίς ίχνος καθωσπρεπισμού. Η Πίπη ζει μόνη, χωρίς τους γονείς της, έχει ένα άλογο και έναν πίθηκο και  δεν πάει Σχολείο.  Ζει μια ζωή αντισυμβατική. Χορεύει πόλκα με δυο κλέφτες, κάνει ακροβατικά στο τσίρκο προκαλώντας την οργή του βάρβαρου διευθυντή, του  Adolf -αλληγορική, άραγε, καταγγελία-(;)   απομυθοποιεί τον Μπεν,  τον θρασύδειλο  της παρέας, κυνηγά τους αστυφύλακες, που θέλουν να την οδηγήσουν στο Ορφανοτροφείο, σκουπίζει το πάτωμα κάνοντας πατινάζ με  δυο σκούπες. Είναι ενθουσιώδης, ειλικρινής, θορυβώδης και ανίκητη.

Όπως καταλαβαίνετε,  το βιβλίο, όταν μεταφράστηκε στη γλώσσα μας,  είχε πολύ αρνητικές κριτικές. Δέχτηκε λίβελλο κατηγοριών. Ακόμη και από τη λεγόμενη προοδευτική πλευρά, οι αφηγήσεις της Πίπης κατηγορήθηκαν ότι επιχειρούν να ακυρώσουν τους οικογενειακούς δεσμούς και να κηρύξουν ως στάση ζωής την απειθαρχία και την αμέλεια. Αυτά δεν συμβαίνουν μόνον εδώ. Και στην ανεκτική Γαλλία, όταν μεταφράστηκε για πρώτη φορά, χρειάστηκε να διασκευαστεί σε κάποια σημεία, ώστε να είναι «κατάλληλο» για παιδιά.

Αυτοπροσωγραφικά στοιχεία, λιγότερο εμφανή από τον Τρελαντώνη της Π. Δέλτα, διαβάζουμε και στην Πίπη. Η συγγραφέας της έζησε μια αντισυμβατική ζωή για την εποχή της, όπως αντισυμβατική είναι και η μικρή ηρωίδα της. Οι ιστορίες της ξεκίνησαν ως προφορική αφήγηση, που απευθυνόταν στην μικρή κόρη της συγγραφέως, την  Κάριν.

Δεν είναι αξιοπερίεργο που  και οι δυο γυναίκες συγγραφείς,  η  Π. Δέλτα και η  Α. Λίντγκρεν,  έγραψαν θεωρητικό δοκίμιο για την αγωγή των παιδιών. Στοχασμοί περί της ανατροφής των παιδιών μας,  έγραψε η πρώτη (Δ.Ε.Ο. 1911). Ένα εμπνευσμένο κείμενο εκφώνησε το 1978, σε μια από τις πολλές βραβεύσεις της  (από τους Γερμανούς  βιβλιοπώλες),  η Σουηδή συγγραφέας, το οποίο δημοσιεύτηκε αργότερα με τίτλο Ποτέ βία. Το βιβλίο έχει μεταφραστεί στη γλώσσα μας από τις εκδόσεις ΜΑΡΤΗΣ . Είναι συχνό φαινόμενο άλλωστε να γράφουν για παιδαγωγικά θέματα οι συγγραφείς της Παιδικής Λογοτεχνίας.

Οι κουβέντες των συγγραφέων έχουν πολλές αποχρώσεις. Οι αποδέκτες, ακροατές και αναγνώστες,  διαφέρουμε. Η εσωτερική, όμως, απόλαυση είναι κοινή. Ακόμη κι όταν ξεχάσουμε ονόματα, συγγραφείς και εκδόσεις, οι λογοτεχνικοί ήρωες θα παραμένουν ζωντανοί στη σκέψη μας και στην καρδιά μας.

Εύη Ζερβού Καλλιακούδη