Η σύγχυση του αναγνώστη
Κοιτάζω αμήχανα τα χαρτιά και τα βιβλία που είναι σκορπισμένα γύρω μου, πάνω στο γραφείο: Μια ιστορία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Αργυρίου, τα ενδιαφέροντα διηγήματα της Alice Monroe Πάρα πολλή ευτυχία ( εκδ. Μεταίχμιο ), την τελευταία πολύ σημαντική ποιητική συλλογή της Χαράς Πρεβεδώρου με τίτλο Αλμύρα (εκδ. Γαβριηλίδη), ένα απόκομμα εφημερίδας με κριτική για την ποιητική συλλογή Τοπία του Τίποτα του Αντώνη Φωστιέρη (εκδ. Καστανιώτη).
Κι ακόμη χαρτάκια με λίστες για ψώνια, σελίδες με τις απίθανες ζωγραφιές της Τζένης, χειρόγραφες βιαστικές σημειώσεις, ένα έντυπο με σαρακοστιανές συνταγές μαγειρικής, μερικά διαφημιστικά φυλλάδια, πρόγραμμα τηλεόρασης, 2-3 βιβλία που προσφέρονται με τις κυριακάτικες εφημερίδες. Όλα κείμενα, αλλά κείμενα άνισα μεταξύ τους, άσχετα και ασύνδετα. Το αεράκι που μπαίνει από το ανοιχτό παράθυρο ανεμίζει στο ύψος των ματιών μου ακόμη ένα χαρτάκι κομμένο από εφημερίδα (από αυτές που θεωρούνται σοβαρές). Το είχα κολλήσει στο πορτατίφ μου. Διαβάζω: Κορτώ, Ζέη, Μαντά, Πανσέληνος, Βαμβουνάκη. Όλοι μαζί, όλοι ανακατεμένοι! Είναι ο κατάλογος, » η λίστα», με τα ευπώλητα βιβλία του μήνα! Φαίνεται ότι όλοι, εν τέλει, ενδίδουμε στις ευκολίες.
Το γραφείο μου με όλη αυτή την ανομοιογενή κειμενικά ανακατω-σούρα δεν απέχει πολύ ως εικόνα από τη μπερδεμένη διάταξη των βιβλίων στα βιβλιοπωλεία, όπου στις προθήκες και τους πάγκους τους το λογοτεχνικό βιβλίο βρίσκεται δίπλα στο παραλογοτεχνικό. Σύγχυση για τον αναγνώστη, παράλογη συνύπαρξη για το βιβλίο.
Σε μερικά δε εμπορικότατα αθηναϊκά βιβλιοπωλεία του κέντρου, τα οποία εμφανίζονται και ως στέκια πνευματικών τάσεων και ποικίλων εκδηλώσεων και έχουν δημιουργήσει, μάλιστα ένα κοινό πιστών «θεατών», συνυπάρχουν προς πώληση μαζί με τα βιβλία και αντικείμενα διακοσμητικής τέχνης, ενδεχομένως με κάποια αισθητική, λογοτεχνικά βιβλία, παραλογοτεχνικά βιβλία, λογιών λογιών αντικείμενα. Όλα μαζί … Ποιος νοιάζεται, τώρα πια, αληθινά για τον αναγνώστη;
Πολλές φορές, ακόμη και οι βιβλιοκριτικές – βιβλιοπαρουσιάσεις στον ημερήσιο τύπο, δεν φαίνεται να λειτουργούν βοηθητικά για τον ανυποψίαστο αναγνώστη, καθώς ο δημοσιογράφος, όχι κατ’ ανάγκην φιλόλογος ή βιβλιοκριτικός, ασχολείται, εν ονόματι της ενημέρωσης (= διαφήμισης – προώθησης), με όλα τα κειμενικά είδη, χωρίς αξιολογικά κριτήρια. Ο αναγνώστης αποθαρρύνεται να προσανατολιστεί και δυσκολεύεται να καλλιεργήσει προσωπική φιλοκαλία. Συχνά, ο αναγνώστης, ανυπεράσπιστος ανάμεσα σε ένα χάος τίτλων και ονομάτων, πελαγοδρομεί αδυνατώντας να διαμορφώσει ο ίδιος αναγνωστικά κριτήρια. Ωθείται σε μια κατάσταση αφασίας και παθητικότητας. Πώς θα μπορούσε να ανακαλύψει ποια είναι η καλή Λογοτεχνία. Πώς θα μπορούσε να την διακρίνει από την κακή Λογοτεχνία; Πώς θα αναγνωρίζει την Παραλογοτεχνία; Μπορεί να διαβάζει μετριότατα ή κακά κείμενα και να θεωρεί ότι διαβάζει Παπαδιαμάντη, Μπαλζάκ ή Ντοστογιέφσκι! Η αλήθεια είναι ότι οι κατάλογοι βιβλίων, που είναι πολύ της μόδας στις μέρες μας, θα μπορούσαν, υπό προϋποθέσεις, για να μην είμαστε υπερβολικά αυστηροί, να εξυπηρετούν έναν πρακτικό ρόλο, δηλ. να διευκολύνουν τον αναζητητή αναγνώστη στο θέμα μιας πρώτης ενημέρωσης. Μέχρι εκεί. Οι παρακάτω κατάλογοι είναι ενδεικτικοί της ευκολίας με την οποία σκαρώνονται, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη ούτε αξιολογικά ούτε ειδολογικά κριτήρια : – Τα ευπώλητα γενικά και αόριστα και ανάκατα (best sellers) – Λογοτεχνικά βιβλία που επιλέγουν και προτείνουν σύγχρονοι Έλληνες λογοτέχνες -Τα βραβευμένα βιβλία από επιτροπές και περιοδικά – Τα 100 καλύτερα βιβλία νεοελλ. Λογοτεχνίας – Τα βιβλία που επιλέγει το κοινό – Τα βιβλία των πρωτοεμφανιζόμενων ποιητών ή πεζογράφων -Τα βραβευμένα βιβλία από επιτροπές και περιοδικά – Τα 1001 βιβλία που πρέπει να διαβάσεις πριν πεθάνεις – Βιβλία για το Καλοκαίρι – – Βιβλία για κορίτσια -Βιβλία για την ανακύκλωση ….
Και ο αναγνώστης απορημένος, αβοήθητος και ευάλωτος. Πώς δημιουργείται, άραγε, ο αδαής – ανυποψίαστος ενήλικος αναγνώστης; Μια ενδεχόμενη αιτία (που δεν είναι σε καμιά περίπτωση η μόνη) σχετίζεται με τις εκπαιδευτικές μας αφετηρίες: Ψάξτε να βρείτε το αναλυτικό πρόγραμμα της Λογοτεχνίας στα Σχολειά μας. Ασφυκτικό το αναλυτικό και, ίσως, κάπως απογοητευτικό. Είναι πολύ δύσκολο, λοιπόν, οι δάσκαλοι να βρουν τη δύναμη και τον τρόπο να μοιραστούν με τα παιδιά την συγκινητική απόλαυση της ανάγνωσης ενός πλήρους- ολοκληρωμένου λογοτεχνικού έργου.
Είναι πολύ δύσκολο να μυηθούν παιδιά και έφηβοι στην περιπετειώδη διαδρομή της ανακάλυψης μικρών λογοτεχνικών διαμαντιών. Αντί να «εισχωρήσουν» στην ατμόσφαιρα ενός ολοκληρωμένου λογοτεχνικού έργου, βομβαρδίζονται συνέχεια με άνισα « καλοδιαλεγμένα» αποσπασματικά κείμενα, στην καλύτερη περίπτωση από την νεοελληνική και την παγκόσμια Λογοτεχνία, με κριτήρια κυρίως και μόνο θεματικά! Ήδη έχει με ζήλο προετοιμαστεί ο μελλοντικός ενήλικος αδαής αναγνώστης, που θα ακροβατεί ανάμεσα στη Λογοτεχνία και την Παραλογοτεχνία.
Ωστόσο είναι ωραίο να διαβάζουμε κείμενα που απλώς μας αρέσουν. Είναι, ίσως, ωραιότερο να διαβάζουμε κείμενα και που μας αρέσουν και που αξίζουν.
Εύη Ζερβού Καλλιακούδη
Το πατάρι των αναγνώσεων 
Σχολιάστε