Όταν έρθει η νύχτα, Μ. Πανώριου

Όταν έρθει η νύχτα, Μάκη Πανώριου, εκδ. Γρηγόρη, 2015 -ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

                          Εσωτερικές     Διαδρομές 

Έχουμε στα χέρια μας ένα σπουδαίο μυθιστόρημα που, ενώ ανήκει στη Λογοτεχνία του φανταστικού, παραπέμπει ευθέως στη σύγχρονη εποχή της παγκόσμιας κρίσης. Είναι κείμενο επίκαιρο και, ταυτόχρονα, διαχρονικό.

Κριτική από Εύη Ζερβού Καλλιακούδη 

Η Νύχτα και τα Σύννεφα συνθέτουν το κυρίαρχο  τοπιογραφικό περιβάλλον του μυθιστορήματος. Δεν πρόκειται για μια εξωτερική σκηνογραφία ούτε για ένα εικαστικό πλαίσιο.  Τα σκηνικά και οι εικόνες αντανακλούν τις  ανθρώπινες σχέσεις, τα βαθιά συναισθήματα και τα δύσκολα φορτία.
Ήρωας είναι ο Αλέξανδρος, πρωταγωνιστική μορφή πολλών κειμένων του Μ. Πανώριου, ο οποίος επιλέγει σκόπιμα το ίδιο πρόσωπο για να υπενθυμίσει  στον αναγνώστη ένα κύκλο τεσσάρων έργων του, με κοινή αφετηρία: τον άνθρωπο σε συνάρτηση με τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες.

Ο μοναχικός Αλέξανδρος, που ζει σε ένα περιβάλλον προωθημένης τεχνολογίας,  νοιώθει κουρασμένος και  απογοητευμένος. Ταλανίζεται από αγωνίες, διαψεύσεις, φόβους, ανασφάλειες και κενά. Έρχεται αντιμέτωπος  με βασικά υπαρξιακά ερωτήματα.  Προσπαθεί να ανακαλύψει τον βαθύτερο εαυτό του διαγράφοντας ένα εσωτερικό ταξίδι, όπου το παρελθόν μπλέκεται με το παρόν και το ορατό συνδυάζεται με το α-όρατο. Οι αναμνήσεις και τα βιώματα παίζουν το παιχνίδι της Λογοτεχνίας του Φανταστικού. Γλιστρούν από το ορθολογικό στο ανορθολογικό και αντίστροφα, υπερβαίνοντας και παραβιάζοντας συνήθεις όρους και συνθήκες.

Αυτή η τεχνική, με την πένα του Μέντορα της Λογοτεχνίας του Φανταστικού, γεννάει κείμενα πολύ  γοητευτικά που μας οδηγούν σε στοχαστικούς διαλόγους με τον «άλλο μας εαυτό». Ο Μ. Πανώριος κρατάει το μαγικό ραβδί και οδηγεί τον αναγνώστη σε κόσμους περιπετειώδεις, όπου συνυπάρχουν οι αντιθέσεις, όπως η παρουσία και η απουσία, η νίκη και η απώλεια, το ταξίδι και η ακινησία. Ο συγγραφέας, άνθρωπος με βαθύτατη καλλιέργεια και γνώση της παγκόσμιας Λογοτεχνίας, διαθέτει ένα τεράστιο, πολύτιμο και, σήμερα, σπάνιο, υπόβαθρο που βασίζεται στην κλασική παιδεία του.

Μέσα από τις γραμμές του περνούν ως σπαράγματα σπουδαία εγκείμενα,  που ακουμπούν τα ομηρικά έπη, την αττική κωμωδία, τους αρχαίους μύθους, τα παραμύθια της Ανατολής. Εξαιρετική επινόηση του λογοτέχνη και κορυφαία λογοτεχνική στιγμή αποτελούν τα ιντερμέτζα του μυθιστορήματος. Παρεμβάλλονται στο κείμενο, χωρίς να διαταράσσουν την ενότητά του, αντίθετα την υπογραμμίζουν. Ξεχωρίζουν με τον διαφορετικό τύπο γραμμάτων που έχει επιλεγεί, πλάγια γραφή, σαν να είναι χειρόγραφη επιστολή, με αποδέκτη τον αναγνώστη. Την γράφει ο συγγραφέας ιδιόχειρα αφήνοντας στο γράμμα του τα αχνάρια της προφορικής του αφήγησης.

Τα ιντερμέτζα είναι το πιο πολύτιμο και ιδιαίτερο δώρο που μας προσφέρει ο Μ. Πανώριος. Νοιώθω ότι ο συγγρα-φέας θέλει να μας μυήσει με τρόπο απλό, απαλό και αβίαστο σε αρχετυπικές μορφές  της παγκόσμιας  Λογοτεχνίας, εκεί που το συμβολικό, το αλληγορικό και το φιλοσοφικό συναντώνται.                                                                                            Μας εμπιστεύεται το  μύθο του  θεού  Ήλιου: «Τα κάτασπρα άλογά του, ο Φλέγων κι ο Φαέθων, χλιμίντρισαν χαρούμενα, τίναξαν την κεφαλή, η ασημένια τους χαίτη κυμάτισε, οι φτερούγες τους άνοιξαν, τα πόδια τους ανυπόμονα έτοιμα να καλπάσουν…» (σελ. 33).                                                                                                                                                              Μας αφηγείται, διατηρώντας απόλυτα τα χαρακτηριστικά της προφορικότητας, -τον  συνεχή πληθωρικό λόγο-, το παραμύθι του γενναίου ιππότη και του μάταιου άθλου του : «Ο Ίλον έφτασε στους πρόποδες του θεόρατου βουνού, ξεπέζεψε από το άσπρο του άλογο, κοίταξε τριγύρω, αφουγκράστηκε προσεχτικά, δεν ακουγόταν τίποτε, έδεσε το περήφανο άτι σ΄ένα δέντρο κι άρχισε ν΄ανηφορίζει στη πλαγιά, ολόγυρα θεόρατα βράχια, αγκαθωτοί θάμνοι, άγρια χορτάρια, αγριολούλουδα, μια χελώνα, ένας κότσυφας, ένας σκαντζόχοιρος, μια πέρδικα, ένας λαγός πετάχτηκε μέσα απ΄ τα χαμόκλαδα, στάθηκε ακίνητος, τον κοίταξε και χάθηκε πηδώντας μέσα στις φτέρες…» (σελ. 64).

Έχω ακούσει τον Μ. Πανώριο να λέει: «Η Φανταστική Λογοτεχνία μου επιτρέπει να επιβεβαιώνω την ελευθερία του εαυτού μου». Είναι μια φράση που την έχω κρατήσει, γιατί, νομίζω, ότι όλοι οι ήρωές του διαρκώς πασχίζουν και εναγωνίως αποπειρώνται,  μέσα από την αυτογνωσία και την καταβύθιση στις εσώτατες στιβάδες τους, να κερδίσουν την ελευθερία τους.

Το βιβλίο  Όταν έρθει η νύχτα είναι μια ευτυχισμένη στιγμή για τα εκδοτικά πράγματα του τόπου. Συνδυάζει τα χαρακτηριστικά του είδους με μια γραφή λυρική, έναν λόγο πληθωρικό και ασθμαίνοντα, χαρακτηριστικά της προσωπικής γραφής του Μ. Πανώριου. Οι λάτρεις της Λογοτεχνίας του Φανταστικού, που τολμούν να κοιτάξουν μέσα τους και επιδιώκουν να ανακαλύψουν τον εαυτό τους και τον κόσμο, θα απολαύσουν ένα αριστουργηματικό κείμενο  που ενθουσιάζει.