Η Καρδερίνα, Donna Tartt

Η Καρδερίνα, Donna Tartt, Λιβάνης, 2014-ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

Πολυσέλιδο μυθιστόρημα (σελ. 989)  της Αμερικανίδας Ντόνας Ταρτ που μετέφρασε η Χρ. Σακελλαροπούλου. Διαδραματίζεται στη Νέα Υόρκη, στο Λας Βέγκας και στο Άμστερνταμ. Θα μπορούσε να είναι κινηματογραφική ταινία, αμερικανικής παραγωγής υποθέτω,  με έμφαση σε κοινωνικές πτυχές της  σύγχρονης Αμερικής  δοσμένες με ένταση και  καταιγιστική δράση που κόβουν  την ανάσα.

Κριτική από Εύη Ζερβού Καλλιακούδη

Η αιφνίδια και αναπάντεχη απώλεια της μητέρας του έφηβου ήρωα, του Θιόντορ Ντέκερ, αποτελεί την καρδιά του μυθιστορήματος. Ο ίδιος βρίσκει καταφύγιο στην οικογένεια Μπάρμπορ, που ζει  «σε ένα από τα μεγαλόπρεπα παλιά αρχοντικά κτίρια της Παρκ» στη Νέα Υόρκη, χωρίς να μπορεί να ξεπεράσει το βίωμα του θανάτου,  που τον στιγματίζει δια βίου.  Η απώλεια, η μοναξιά, το πένθος, η μεταστροφή των κοινωνικοοικονομικών καταστάσεων, οι εφηβικές φιλίες, ο πλατωνικός έρωτας, η αναζήτηση συναισθηματικής στήριξης, τα περιπετειώδη ταξίδια, ένας κλεμμένος πίνακας ζωγραφικής που σχετίζεται με έναν τρόπο με την χαμένη μητέρα, όλα αυτά  θα μπορούσαν να αποτελούν τον καμβά ενός γοητευτικού μυθιστορήματος ενηλικίωσης.

Μόνο που η ενηλικίωση, στην αμερικάνικη, τουλάχιστον  εκδοχή της Ντ. Ταρτ, έχει γεύση εφιαλτική. Συνυφαίνεται με ανθρώπους  του υποκόσμου, που έχουν  ύποπτες συναλλαγές και ασαφείς εμπορικές δραστηριότητες. Οι έφηβοι σέρνονται βουτηγμένοι στην απελπισία, το αλκοόλ, τις ουσίες και τα χάπια. Οι φιλίες τους στηρίζονται στα  πιο σαθρά κομμάτια τους. Οι οικογένειές τους  έχουν χαρακτηριστικά επικίνδυνης  ψυχοπαθολογίας.  Στο σχολείο κυριαρχεί το  άγριο μπούλινγκ και ήρωες είναι οι συμμαθητές –προμηθευτές ουσιών.

Ο Θιόντορ περνάει από Συμπληγάδες, που σχεδόν τον συνθλίβουν, καθώς βιώνει την πατρική βία και συνδέεται φιλικά με  τον Μπόρις, έναν παραβατικό συνομήλικο ουκρανικής καταγωγής. Μαζί γυρνάνε στις έρημες υποβαθμισμένες γειτονιές τους, πίνουν μπουκάλια αλκοόλ, ζουν σε βρώμικα σπίτια, κακοποιούνται από τους αλκοολικούς πατεράδες τους. Ενηλικιώνονται μέσα σε ένα κλίμα βίας, αδιαφορίας και απόρριψης.                                                                                                              (Πάλι καλά! Η ενηλικίωση στις Καρφίτσες στην άμμο (Καστανιώτης, 2017),  του γνωστού Περουβιανού συγγραφέα Σαντιάγο Ρονκαλιόλο, περνάει μέσα από έναν φόνο! Θύτες οι μαθητές, θύμα η δασκάλα τους).

Δίπλα σε όλους αυτούς τους παρακμιακούς, άρρωστους, απελπισμένους και θυμωμένους τύπους,  ο Χόμπι, ένας βαθύτατα καλλιεργημένος, ευαίσθητος, γλυκός, ανιδιοτελής και ακέραιος άνθρωπος, ένας σπουδαίος τεχνίτης – αντικέρ της Νέας Υόρκης,  φαντάζει σαν να έχει βγει από παραμύθι. Είναι η όαση στην πινακοθήκη των προσώπων της Ταρτ.

Το μυθιστόρημα έχει καλές λογοτεχνικά στιγμές. Είναι όλες αυτές που αναφέρονται στην αισθητική ως εμπειρία, όχι ως θεωρία, και σχετίζονται με τους πίνακες ζωγραφικής του Μητροπολιτικού Μουσείου, που επισκέπτονται ο Θίο και η μητέρα του. Διακριτικά  μυεί τον γιο της στη ζωγραφική. Περισσότερο βλέπει με την καρδιά της, παρόλο που δεν της λείπει το θεωρητικό υπόβαθρο. Αντιμετωπίζει την τέχνη ως  συναισθηματικό βίωμα. Σταματούν στον πίνακα με την καρδερίνα: «Ήταν αναγκασμένο (το πουλάκι) να ζήσει έτσι όλη του τη ζωή…. Ο μεταλλικός κρίκος στο πόδι, η αλυσίδα, ήταν φρικτό… Τόσο μυστηριώδης εικόνα, τόσο απλή. Πραγματικά τρυφερή… Όλοι εκείνοι οι σκοτωμένοι φασιανοί εκεί πίσω, και ξαφνικά αυτό το ολοζώντανο πλασματάκι». Σαν ο πίνακας να προεξαγγέλλει όλη τη δράση που πρόκειται να ακολουθήσει.

Μια εμφανής, κατά τη γνώμη μου, αδυναμία της γραφής είναι η φλυαρία, που εντοπίζεται, κυρίως, στο κεφάλαιο 12 με τίτλο «Το σημείο Συνάντησης» και θυμίζει κειμενικό «τέλμα». Σκέφτομαι, επίσης, πως οι χαρακτήρες στα χέρια των μεγάλων κλασικών της Λογοτεχνίας θα είχαν ευτυχέστερη τύχη.                                                    Πρόκειται για ένα βιβλίο που πολλοί αναγνώστες το λάτρεψαν κι άλλοι τόσοι το αντιμετώπισαν με επιφύλαξη.